نقش اجتماعی زبان / رضا ترنیان

یادداشتی کوتاه از نقش زبان در پرتو معناسازی و اندیشه‌ی زبانی در ادبیات فارسی

همواره نقش اجتماعی زبان و تاثیر حِکمی کلام نویسنده و شاعر در دوران‌های مختلف قابل شناسایی و پژوهش است. به عنوان نمونه در مقایسه‌ای که نظامی گنجوی در هفت‌پیکر میان زمانة خود و دوران بهرام گور برقرار می‌کند، به داغ کردن گورهای زیر چهار سال و عدم شکار و کشتن آنها توسط بهرام گور و دیگران می‌پردازد؛ سپس نظامی روزگار خود را فرایاد می‌آورد که به گورخانه‌ای شبیه شده است که حتی بر مورچگان نیز داغ می‌زنند:

گور اگر صد گرفت پشتاپشت

کمتر از چار ساله هیچ نکشت

خون آن گور کرده بود حرام

که نبودش چهار سال تمام

نام خود داغ کرد بر رانش

داد سرهنگی بیابانش

هرکه زان گور داغدار یکی

زنده بگرفتی از هزار یکی

چون که داغ ملک بر او دیدی

گرد آزار او نگردیدی

بوسه بر داغگاه او دادی

بندیی را ز بند بگشادی

***

ما که با داغ نام سلطانیم

ختلی آن به که خوش تَرَک رانیم

آنچنان گورخان به کوه و به راغ

گور که داغ دید رست ز داغ

در چنین گورخانه موری نیست

که بر او داغ دست زوری نیست

(یاداشت های روزانه درباره زبان و ادبیات- رضا ترنیان)